Ez az oldal sütiket használ

A portál felületén sütiket (cookies) használ, vagyis a rendszer adatokat tárol az Ön böngészőjében. A sütik személyek azonosítására nem alkalmasak, szolgáltatásaink biztosításához szükségesek. Az oldal használatával Ön beleegyezik a sütik használatába.

Stachura, Edward: Pokocham ją siłą woli

Stachura, Edward portréja

Pokocham ją siłą woli (Lengyel)

Wskazała mi fotel i powiedziała:
– Usiądź, proszę.
Usiadłem.
Przysunęła do prawej bocznej poręczy fotela krzesło i położyła na nim zapałki i popielniczkę. Po czym ustawiła naprzeciw fotela, w odległości jakichś czterech metrów, drugie krzesło i usiadła też. Przez chwilę patrzyła na mnie w milczeniu. Było w tym patrzeniu coś z tego, jak kiedy się stoi na nabrzeżu portowym i się patrzy na wolno sunący ku kei statek, ale jest on jeszcze trochę daleko i bez małej lornetki nie można rozróżnić twarzy stojących na mostku pasażerów. Coś takiego.
– Zapal sobie – powiedziała.
Sięgnąłem posłusznie do kieszeni bluzy, wyciągnąłem z paczki papierosa i zapaliłem. Dziewczyna siedziała prosto, opierając się plecami o tył krzesła; stopy i kolana miała mocno zwarte; na kolanach – w miejscu gdzie kraj sukienki – splecione palcami dłonie.
– Mam ci coś do powiedzenia. Zechciej mnie wysłuchać.
Zamilkła, spojrzała w okno i znowu na mnie. Ja paliłem i patrzyłem na to wszystko poprzez snujący się fantasmagorycznie dym palonego papierosa.
– Jesteś mężczyzną; ja, jak widzisz, jestem kobietą.
I uśmiechnęła się. Miękko, ale nie kocio. Kobieco, ale nie zalotnie. Choć może zalotnie, ale jakoś nieprzewrotnie. I nieznacznie. Bardzo delikatnie. Mnie – co starałem się widzieć wszystko, każdy najmniejszy nawet szczegół mogący być mi pomocny w kontrataku na powszechną i co dzień, i co krok nachalną wulgarność świata – bardzo się ten uśmiech spodobał i spróbowałem odwzajemnić się dziewczynie uśmiechem podobnym.
– Jestem kobietą – podjęła dziewczyna – i... jak by ci to powiedzieć... no, jestem normalną kobietą.
Jeżeli to prawda, to dobrze – pomyślałem. To bardzo dobrze. Bo w ten sposób jest już nas przynajmniej dwoje normalnych w tym nienormalnym, chorym świecie.
– Wszystko, co powiem, to prawda – powiedziała, jakby nie wiem jakim zmysłem wyczuwając, że o tym, właśnie przed sekundą myślałem. – Co ty o tym wszystkim pomyślisz, to twoja sprawa, ale musisz mi wierzyć. To dla mnie bardzo ważne. Musisz mi wierzyć.
Kiwnąłem głową.
– Jestem normalną kobietą – podjęła dziewczyna – ale od pewnego czasu, od dłuższego czasu nie ma w moim życiu żadnego mężczyzny. Mogłabym mieć, wybacz mi ten zwrot, ale nie chciałam. Nie tylko dlatego nie chciałam, to też ci chcę powiedzieć, że brzydzę się tą grą, tym łaszeniem się, tym podchodzeniem, tym skradaniem się...
Tymi ociekającymi słówkami, tym ociekającym wzrokiem, tą ociekającą śliną – dodałem w myśli.
– ...Kiedy widzę – podjęła – jak to robią inni, czy to mężczyźni, czy to kobiety, kiedy jestem tego przypadkowym świadkiem albo niekiedy obiektem, to nie wiem... chciałabym się schować pod stół albo zniknąć nagle, wyparować, żeby tego nie oglądać. A czasami to... czasami to muszę wyjść do łazienki, bo robi mi się niedobrze. Nachodzą mnie wymioty.
Niesamowite – pomyślałem. Chyba po raz pierwszy słyszę kogoś, kto mówi o tych sprawach tak, jak ja bym o tym mówił. Niesamowite.
– Ty nie skradasz się... Pomyślałam najpierw, że może jesteś w kimś zakochany, ale potem pomyślałam, że nie, skądże, że gdyby tak było, gdybyś ty był zakochany, toby to było napisane na twojej twarzy, zapalone w twoich oczach, wyryte w twoich ruchach, w całym twoim zachowaniu, i ja musiałabym to zobaczyć i bym się nie ośmieliła mówić ci tego, co mówię, i powiedzieć tego, co powiem. Co może uda mi się powiedzieć.
Jak pięknie mówi ta dziewczyna – pomyślałem. Gdybyś ty był zakochany – mówi, toby to było widać – mówi. Myślałem właśnie kiedyś o tym, kiedyś tam, wieki temu, kiedy byłem raz w życiu zakochany, że jak się to dzieje, że druga płeć tego nie widzi, nie czyta na mojej twarzy, w moich oczach, w całym moim zachowaniu, że jestem przecież zakochany i jeżeli idzie o to, to nie ma o czym mówić, wszystko jest jasne. Ale oto jednak jak gdyby tego nie widziała druga płeć i zaczynała się niekiedy ta cała gra, te sztuczki sławetne a do cna ograne, to przewracanie oczami, to błyskanie dekoltem, te kołyśnięcia biodrami i tak dalej. Zaraz... albo może właśnie dobrze widziała druga płeć, dobrze czytała z mojej twarzy i z moich słów to, co się dzieje w moim sercu, i to ją właśnie, drugą płeć, jeszcze więcej podniecało. Ekscytowało, jak to się mówi. Może też drażniło. Złościło. Znieważało. Być może. Być bardzo może. Być bardzo może na pewno. Bo to już nie tylko chodziło wtedy o zdobycie mężczyzny; o zdobycie partnera, o zdobycie samca na jedną nocną godzinę lub na jedną dzienną godzinę czy na kilka tych lub tamtych godzin. Tu chodziło o coś więcej w takich razach: o pognębienie nieznanego konkurencyjnego egzemplarza własnego rodzaju, tej drugiej kobiety, w której dany mężczyzna śmie się kochać i śmie tę miłość jawnie obnosić. Obnosić w obliczu innej kobiety, w obliczu tej, co przed nim stoi i co się niechybnie uważa za pierwszą kobietę, za pierwszą kobietę i w jakiś sposób za jedyną.
– Mogę mówić dalej? – spytała dziewczyna.
Uniosłem opuszczoną głowę i spojrzałem na nią trochę zdziwiony z miną pytającą „czy coś się stało?”.
– Nie. Nic się nie stało – powiedziała. – Tylko widziałam, że się mocno zamyśliłeś, i nie chciałam ci przeszkadzać.
Ta dziewczyna jest coraz więcej niezwykła – pomyślałem. Kto ją obdarzył taką delikatnością? Musi jej być bardzo nie lekko. W życiu tym, w świecie tym.
– Więc, wybacz mi znowu ten zwrot, mogłabym mieć mężczyzn. Kobieta, jeżeli nie jest szczególnie upośledzona przez los, a już jeżeli jest jako taka ładna, może mieć bez większego trudu każdego mężczyznę...
Prawie każdego – sprostowałem w myśli.
– ... prawie każdego – sprostowała głośno dziewczyna. – Ja, dzięki Bogu, nie jestem upośledzona przez los mam jakąś tam swoją urodę... która... nie wiem, czy ci się podoba...
Zaciągnąłem się głęboko kończącym się papierosem i w ten obłok dymu, który wypuściłem szeroko otwartymi ustami, zanurzyłem wolno i twierdząco głowę, odchylając ją najpierw do tyłu, a potem pochylając w dół i lekko do przodu. I po chwili uniosłem. Dziewczyna uśmiechnęła się jakoś tak wzruszająco i teraz ona z kolei pochyliła wolno głowę w dół i sporą chwilę tak trzymała pochyloną. (Włosy miała rude o jakimś takim odcieniu, co się może tylko przyśnić.) Pomyślałem, że moja niema, ale twierdząca odpowiedź na jej mimochodem zadane mi pytanie była jej potrzebna albo wręcz nieodzowna, żeby mogła mówić dalej. Ale nie rozumiałem, dlaczego mnie właśnie to wszystko opowiada. Ale pomyślałem jeszcze, że gdybym jej nie odpowiedział, gdyby zabrakło tej mojej niemej odpowiedzi, to inny byłby dalszy ciąg jej opowieści. Inne padłyby z jej ust dalsze słowa. Nie te, które – nie wiem jakie – za chwilę się potoczą.
– Tak, mogłabym – podjęła.
I znów na chwilkę przerwała, i znów po chwilce podjęła:
– Ale nie chcę. Bo jeszcze więcej niż tej gry, wiesz, to brzydzę się mnogości. Wielości. Brzydzę się. Fizycznie i nie tylko fizycznie. Ja nie jestem wieloma kobietami. Jestem jedną kobietą i chcę być jedną. I nie chcę wielu mężczyzn. Chcę jednego. Chciałabym. Rozmawiam nieraz z koleżankami, tak ogólnie, ale trochę też o tym, i one mówią: „Trzeba mieć zdrowy stosunek do tych spraw”. Zdrowy stosunek według nich to spać z każdym mężczyzną, który się podoba, który jest przystojny albo miły, ujmujący, albo który kobiecie czymś imponuje, szybką jazdą na motorze, szampańskim wydawaniem pieniędzy albo grą na gitarze, albo czymś w tym rodzaju. Jeżeli to jest zdrowy stosunek, to mój jest chory. Ale ja nie myślę, że mój jest chory. Nie mogę, a nawet gdybym mogła, nie chcę spać z wieloma mężczyznami, z drugim, trzecim, piątym. Z jednym chciałabym. I nawet tańczyć nie chcę z wieloma. Nie chcę się ocierać o wiele męskich ciał. Nie wiem, co o tym pomyślisz, ale powiem ci, że ja nie widzę dużej różnicy pomiędzy zatańczeniem z mężczyzną a położeniem się z nim do łóżka. Na pewno można na to spojrzeć inaczej, nie tak drastycznie, jak powiedziałaby moja koleżanka, ale ja tak to widzę i mówię ci to, bo chcę ci powiedzieć. Żebyś wiedział o mnie. Choć ja o tobie to, tak naprawdę, nie wiem nic. Widzę cię po raz drugi w życiu i wszystko, co myślę o tobie, to sobie wyobraziłam.
Ciekawe, kiedy spotkaliśmy się pierwszy raz – pomyślałem. I gdzie to było. Nie mogłem sobie przypomnieć.
– Pierwszy raz zobaczyłam cię przelotnie. Ty na pewno nawet nie wiesz gdzie i kiedy. To dziwna historia, bardzo ładnie dziwna, o której ci kiedyś może opowiem.
Przerwała, spojrzała w okno i znowu na mnie.
– Tak, wszystko, co myślę o tobie, to sobie wyobraziłam. No, trochę mi dopomogli w wyobrażeniu sobie ciebie tacy różni ludzie. Dopomogli mi w tym sensie, że mówili o tobie niezbyt przychylnie tub wręcz źle. Lub wręcz wrogo. I to mnie właśnie ucieszyło. Gdyby mówili o tobie dobrze, to by mnie właśnie zmartwiło. Naprawdę. Bo ja ich trochę znam, w każdym razie znam na tyle, że wiem, że ci ludzie nie mogą mówić o tobie dobrze. Jeżeli jesteś taki, jakiego ja sobie ciebie wyobraziłam, to oni mogą mówić o tobie tylko źle. Tak też mówili i to mi się zgadzało. O mnie też opowiadają różne nie budujące rzeczy tylko dlatego, że myślę o pewnych sprawach inaczej niż oni. Ale co tam. To wszystko głupstwa, o czym wiesz lepiej ode mnie.
Przerwała i znowu spojrzała w okno. Ja wyciągnąłem z paczki papierosa, zapaliłem i myślałem: skąd ta dziewczyna wie takie różne rzeczy: małe i duże? I kim ona jest? I kiedy i gdzie, przelotnie, jak mówi, pierwszy raz się spotkaliśmy? We śnie jakimś?
– Lubię patrzeć, jak palisz – powiedziała. – Dym cię leciutko osnuwa, ale pomimo to jesteś dla mnie wtedy bardziej realny lub raczej: mniej nierealny.
Zupełnie nie wiedziałem, jak po tych jej słowach się zachować, i spróbowałem jakoś tam się uśmiechnąć.
– Wiesz, temu jednemu mężczyźnie chciałabym dać, tak zwyczajnie, tak najzwyczajniej w świecie – jak podarek imieninowy czy urodzinowy – całe moje życie. Bez reszty. Chciałabym być z nim i podróżować z nim, i czekać na niego wtedy, kiedy nie mógłby mnie ze sobą zabierać. Chciałabym dla niego utrzymywać dom w czystości i robić zapasy na zimę, kompoty, konfitury, marynować grzyby, kwasić ogórki, butelkować szczaw, pomidory, kisić kapustę i inne wspaniałości. Chciałabym mu zrobić na drutach albo na szydełku długi długi ciepły szalik i ciepły sweter, i ciepłe rękawiczki, i ciepłą czapkę, i bardzo ciepłe skarpety, i w ogóle. Bo to tak jest, że dla siebie, owszem, można coś tam zrobić, ale dla drugiego człowieka to już można coś niesamowicie pięknego zrobić, wszystko. Wszystko. I, czy ja wiem... może jutro zgaśnie Słońce, przecież może; albo nam je przesłoni, na zawsze, jakiś straszny potworny grzyb... Przecież może.
Jakże niesamowicie mówi ta dziewczyna – myślałem. Jakim sposobem ona uchowała się i uchowała takie myślenie niemodne w świecie tym, wśród ludzi tych, którzy – sami nie potrafiąc tak mocno i prosto kochać – wszystko robią, żeby taką miłość poniżyć pognębić zhańbić zdeptać zniszczyć zamordować (bo inność drażni jednakowość). I specjalne obyczaje w tym niszczycielskim morderczym celu stworzyli, specjalną filozofię, specjalną sztukę, specjalnych specjalistów-artystów, cały specjalny świat. I, no tak, no tak, przecież może jutro zgasnąć Słońce albo może nam je przesłonić jakiś straszny potworny grzyb. Na zawsze, jutro, pojutrze, na zawsze, przecież może się to stać.
– I wiesz – podjęła ona – może to dla ciebie oczywiste, ale też ci chcę o tym powiedzieć, powiedzieć wprost, że jestem za wiernością, za wiernością absolutną...
Wolny ptak jest najwierniejszym stworzeniem tego świata – powiedziałem do siebie w myśli. Ale nie bardzo wiedziałem, po co mi się to zdanie w myśli powiedziało, ani nie wiedziałem, co to zdanie – w całej swojej rozciągłości, w całej swojej skrzydlatości oznacza.
– ...i temu jednemu mężczyźnie byłabym oczywiście absolutnie wierna. W ten sposób, w ten chyba jedyny sposób byłabym też sobie wierna. Byłabym taka, jaka chcę być i jaka naprawdę jestem. Ja to wiem. Ja to czuję. Ten mężczyzna by mi pomógł w tym, by mi pomógł taką a nie inną być, a ja bym się starała tak samo we wszystkim mu pomóc. Bo, myślę, że na pewno bym mu w niczym nie przeszkadzała. Ogromnie ciężko jest o takich sprawach mówić i ogromnie niezręcznie. I raczej nie powinno się zapewniać o czymś, bo to wtedy właśnie wygląda podejrzanie.
Przerwała, zaczerpnęła głęboko powietrza i znowu spojrzała w okno, jak gdyby dając mi w ten sposób możność ochłonięcia po każdej fali swoich wynurzeń, a sama jak gdyby czerpiąc stamtąd, z okna lub zza okna, jakieś potrzebne jej siły. Patrzyła w okno, a ja patrzyłem na nią, na jej profil i myślałem: sercem nie mógłbym, bo serce miałem kiedyś jedno i mi się potrzaskało straszliwie i doszczętnie, i nie udało się pokleić skorupek tego dzbanka, ani łzami – tym klejem białym, ani krwią – tym klejem czerwonym, i tak nie mam serca, nie mam, więc sercem nie mógłbym, ale mógłbym taką istotę pokochać SIŁĄ WOLI. SIŁĄ WOLI pokochać istotę taką mógłbym. Pierwszą dziewiczą i wielką i wolną miłością wolnej mojej woli. Skąd ona wgięła się, ta dziewczyna, tu, przede mną, prawie na wyciągnięcie ręki, ona, co jest taka, jak gdyby ją stworzyła jakaś niewysłowiona rozdzierająca tęsknota, już nie serca tęsknota, ale czegoś innego, nie wiem czego... Ducha tęsknota. Moja tęsknota.
Dziewczyna odwróciła oczy od okna i spojrzała na mnie. Ale dalej milczała. Patrzyła. Było w tym patrzeniu znowu to, co było na początku, kiedy zaczęła do mnie mówić, coś z tego jak kiedy się stoi na nabrzeżu portowym i się patrzy na wolno sunący ku kei statek, ale jest on jeszcze trochę daleko i stęsknionymi nagimi oczami, bez pomocy małej lornetki, nie można rozróżnić rysów twarzy stojących na mostku pasażerów. Milczałem jak ona. Zdałem sobie nagle sprawę, że przez-ten-cały-czas nie powiedziałem ani jednego słowa.
– Zadam ci teraz jedno pytanie – odezwała się w pewnej chwili. – I więcej już nic nie powiem.
A ja wtedy poczułem, jak po karku przeszedł mnie dreszcz, przebiegł mnie prąd i zaraz potem – tak, jak nieraz chlusta ulewa po błyskawicy – poczułem, jak kropla potu, jedna kropla potu potoczyła mi się od karku w dół po plecach. Bo wiedziałem, jakie to będzie pytanie. Bo naraz zrozumiałem wszystko i zdziwiłem się, ogromnie się zdziwiłem, że nie zrozumiałem tego od razu, prawie od samego początku. Absolutnie nie pojmowałem, jak się to mogło stać.
Ona pochyliła głowę, nisko, prawie dotykając czołem kolan, chwilkę tak ją trzymała, po czym wyprostowała się, spojrzała na mnie, znowu zaczerpnęła głęboko powietrza, rozplotła dłonie, zwiesiła ręce po obu stronach krzesła, potrząsnęła głową i znowu odwróciła ją w stronę okna, jak gdyby prosząc stamtąd o jeszcze trochę sił.
Chciałem jej pomóc, chciałem powiedzieć wypowiedzieć wykrztusić wyjąkać to zdanie, to jedno zdanie, ale nie mogłem wydobyć głosu, uwiązł mi w gardle, tak niewypowiedzianie byłem wzruszony tym wszystkim, tym, co mnie tutaj teraz spotykało, czego dane mi zostało wreszcie się doczekać po sześciu latach, po sześciu nieskończenie długich latach czekania na cud, w którego zdarzenie się, wydarzenie się nigdy nie przestałem do końca wierzyć, choć dni płynęły; dwa tysiące dni, i noce płynęły, dwa tysiące nocy, i rzeki płynęły, dużo dużo rzek, meandrami-meandrami, i ja szedłem wzdłuż tych rzek, to w górę, to w dół, jak duch, jak duch.
Więc chciałem teraz wyjąkać do niej to zdanie, to pytanie: „Czy mógłbym być tym mężczyzną?”, ale nie mogłem dostać się do własnego głosu, nie mogłem dostać się do tego zdania i je wydobyć, wydostać z podziemi na powierzchnię tego nowego stworzonego przez nią świata, i tak to niemy zaniemówiony zaczarowany – tylko patrzyłem na nią, a ona odwróciła w końcu głowę od okna i ja wstrzymałem oddech, a ona powiedziała wolno cicho wyraźnie:
– Czy chciałbyś być tym mężczyzną?
Nie odwróciła już tym razem oczu do okna, tylko patrzyła na mnie dalej, jak gdyby spojrzeniem swoim pomagając słowom swoim, żeby może nie zawróciły z drogi, popychając je, żeby szły prosto do tego zakamarka we mnie, do tego kosmicznego we mnie schronu, gdzie chowałem ten promyk, tę promykową moją wiarę, że wydarzy się cud, że na pewno wydarzy się i one, te jej słowa, dotarły tam, i to było tak, jak gdyby zaczął sypać na mnie różowy jakiś śnieg, i czułem, jak od gardła w dół, do brzucha, zalewa mnie jakieś ciepło i czułem, jak kruszą się we mnie jakieś wielkie twarde granitowe skały, całe wielkie góry i rozpadają się łagodnie, rozsypują się miękko tkliwie bezgłośnie...
Uniosłem się z fotela i zacząłem wolno iść ku niej wpatrzony w jej oczy, a ona w moje (w miarę jak się zbliżałem, ona unosiła wolno głowę, i to było tak, jak gdyby jej spojrzenie odgarniało na boki powietrze przede mną, żeby mi było łatwiej iść, lżej); doszedłem i stanąłem przed nią, o krok od niej i wolniutko zgiąłem kolana, i ukląkłem przy jej stopach (jej głowa, w miarę jak się schylałem, też pochylała się w dół; niewymownie patrzyliśmy sobie w oczy nasze), i wolniutko uniosłem ramiona, żeby objąć jej nogi, i zobaczyłem, nie odrywając oczu od jej oczu, zobaczyłem kącikami oczu, jak ona też podnosi zwieszone po obu stronach krzesła ręce, żeby objąć moją głowę, tak, na pewno po to, żeby objąć moją głowę i... gdzieś wtedy, gdzieś wtedy, a może jeszcze ułamek sekundy potem, a może jeszcze ułamek sekundy po tym ułamku sekundy, ale przed tym następnym ułamkiem sekundy, kiedy już mieliśmy się dotknąć... rozległ się głośny trzask.
Się otworzyło oczy i prawie jednocześnie się poderwało na posłaniu, z pozycji leżącej do siedzącej, i – prawie też jednocześnie – się sięgnęło po czuwający u wezgłowia nóż.
– Nie powie mi pan chyba, że śpi pan zawsze sam?! – pół-zapytał, pół-oznajmił kiedyś ktoś.
– Nie. Zawsze to śpię z nożem na podorędziu – się odpowiedziało w pełni oznajmująco.
Przez otwarte okno, gwiżdżąc dziko przeciągle żałobliwie, wpadał do izby wiatr. Na dworze, w ciemnościach nocy, hulała przedwiośniana wichura. Jak zawsze po przebudzeniu, się zaczęło się zastanawiać nad topografią: gdzie się jest? co to za kwatera? jaka wieś? jakie miasto? jaki kraj? jaki kontynent? (raz, kiedyś tam, po dziwnym śnie, się pomyślało: jaka planeta?) Mocniejszy podmuch wiatru uderzył ramami okna o ściany i ten głośny trzask przypomniał tamten trzask, i ten tamten trzask przypomniał wszystko.
Się zwlokło się z posłania, podeszło do okna, chwyciło mocno rękami za obie ramy, żeby się nie huśtały pod naporem wichru, i z wysokości tego piętra się spojrzało w noc. Usta się miało zaciśnięte. I zęby. Aż do bólu. W pewnej chwili:
– Chcę – się powiedziało cicho w noc i w same usta wiatru.
I po chwili się powtórzyło nieco głośniej:
– Chcę.
Jeszcze chwilę się stało i potem się zamknęło okno. Się wiedziało, że się już na nowo nie zaśnie, i się zbliżyło się do kontaktu, żeby zapalić światło. Ale nie. Się przysiadło na brzegu łóżka, sięgnęło po papierosy, co obok na taborecie, ale też nie. Się wyraźnie czuło w ustach cierpki smak tych dwóch papierosów dopiero co wypalonych, podczas gdy się słuchało tego wszystkiego, tego wszystkiego, co ona mówiła. Się pomyślało... i się pokiwało głową. I jeszcze raz się pokiwało. I jeszcze raz. I jeszcze. Bo się niesamowicie pomyślało. Się pomyślało, że... gdyby się nam wtedy we śnie udało siebie dotknąć, to nie przebudziłby mnie ten głośny trzask okna otworzonego nagle w środku nocy gwałtownym podmuchem wichury. Ani ten trzask, ani żaden inny dźwięk tego świata. Albo... się przebudziłoby się, ale... razem z nią, razem z nią, razem z nią. Z rękami obejmującymi jej kolana i z jej dłońmi na mojej biednej głowie.  


Akarom (Magyar)

A lány a karosszékre mutatott és azt mondta:
- Kérlek, ülj le.
Leültem.
A fotel jobb karfája mellé húzta a széket, rátette a gyufát meg a hamutartót. Aztán a karosszékkel szemben, mintegy négy méterre egy másik széket állított, és ő maga is leült. Egy ideig szó nélkül nézett. A nézésében volt valami ahhoz hasonló, mint amikor a kikötőben állunk és a lassan a parthoz közeledő hajót nézzük, mely kissé távol van még és távcső nélkül nem lehet kivenni a parancsnoki hídnál álló utasok arcát. Valami ehhez hasonló.
- Gyújts rá - mondta a lány.
A zubbonyom zsebéből engedelmesen kivettem a cigarettásdobozt és rágyújtottam. A lány egyenes derékkal ült, hátát a széknek támasztva: a talpát és a térdét szorosan összezárta. A térdén azon a helyen, ahol véget ért a szoknyája - két összekulcsolt tenyere pihent.
- Mondani szeretnék neked valamit. Kérlek hallgass meg.
A lány elhallgatott, megint az ablakot nézte, aztán újra engem. Rágyújtottam és a látomásszerűen gomolygó cigarettafüstön keresztül figyeltem az egészet.
- Te férfi vagy: én pedig, amint látod, nő.
És elmosolyodott. Lágyan, de nem hízelgően. Nőiesen, de egyáltalán nem kacérul. Vagy talán kacéran, de nem csalárdul. És alig észrevehetően. Nagyon finoman. Én - aki igyekeztem meglátni mindent, még a legapróbb részletet is, hogy azután fölhasználhassam a durvaságnak nap nap után és minden lépésnél rám leselkedő, mindent átfogó támadásával szemben - nagy gyönyörűséget leltem ebben a mosolyban és megpróbáltam hasonlóval viszonozni.
- Nő vagyok - fogott bele újra a mondókájába a lány - … hogy is mondjam... hát igen, egészen normális nő vagyok
Ha igaz, akkor jó - gondoltam. Nagyon jó. Mert ilyenformán már ketten volnánk, két normális ember ezen az abnormális beteg világon.
- Amit mondok, az igaz - mondta a lány, mintha, ki tudja milyen érzékével megsejtette volna, amit az imént gondoltam. - A te dolgod, hogy mit gondolsz magadban, de hinned kell nekem. Ez nagyon fontos. Kell, hogy higgyél nekem.
Bólintottam.
- Normális nő vagyok - szögezte le a lány -, de egy idő óta, vagyis hosszabb ideje már nincs az életemben egyetlen férfi se. Igazán akadna, ne haragudj meg a szóért, de én nem akarom. Nemcsak azért, és ezt is meg szeretném mondani neked, mert számomra undorító ez a játék, ez az egész alakoskodás, félrevezetés, lopakodás...
Ezek a csöpögő szavak és csöpögő pillantások - fűztem hozzá gondolatban.
- Mikor azt látom - folytatta a lány -, hogyan csinálják a többiek, férfiak és nők egyaránt, ha néha véletlenül tanúja vagyok esetleg tárgya, nem is tudom... a legszívesebben az asztal alá bújnék vagy kámforrá változnék, csak ne kelljen végignéznem. Időnként pedig... ki kell mennem a fürdőszobába, mert rosszul leszek. Hányinger fog el.
Döbbenetes - gondoltam. Talán először találkoztam az életben olyan emberrel, aki ugyanúgy vélekedik erről, mint én. Döbbenetes.
- Te nem lopakodsz... Először azt hittem, hogy szerelmes vagy talán, de aztán arra gondoltam, hogy nem, dehogyis, mert ha az volnál, vagyis ha szerelmes lennél, ez rá volna írva az arcodra, beleégetve a szemedbe, belevésve a mozdulataidba, az egész magatartásodba és én rögtön észrevettem volna, és nem is merném elmondani neked azt, amit most elmondok, előhozakodni azzal, amivel előhozakodom. Amit talán sikerül elmondanom néked.
Milyen szépen beszél ez a lány – gondoltam. Ha szerelmes lennél - azt mondta - akkor látni lehetne rajtad - mondta. Hajdan azon törtem a fejem, hajdanában vagyis évszázadokkal ezelőtt, amikor egyszer szerelmes voltam életemben, hogyan lehetséges, hogy a másik nemű egyáltalán nem látja meg rajtam, nem olvassa le az arcomról, a szememből, az egész viselkedésemből, hogy én most szerelmes vagyok, ami pedig azt a dolgot illeti, hát szó se lehet róla, hiszen ez világos. Pedig lám, mintha nem látná az a másik nemű, megkezdődik nem is egyszer az egész játék, ezek a hírhedt untig elnyűtt cselfogások, ez a szemforgatás, a mély-dekoltázs-villogtatás, a csípőriszálás meg a többi. Vagy talán nagyon is jól tudja az a másik nemű, kiolvasta az arcomból és a szavaimból, ami a szívemben megy végbe, és éppen ettől jött még jobban tűzbe. Begerjedt, ahogyan mondani szokták. Vagy talán zavarja, dühíti. Sérti a dolog. Meglehet. Nagyon is lehetséges. Nagyon lehet, hogy biztosan így van. Mert most már nem is arra ment a játék, hogy egy éjszakai órára, vagy egy nappali órára, vagy ki tudja hány nappali vagy éjszakai órára meghódítsák a férfit, partnert szerezzenek, egy hímet. Ebben az esetben jóval többről van már szó: saját fajtája ismeretlen, konkurrens példányának a megsemmisítéséről, vagyis annak a másik asszonynak legyőzéséről, akit az a férfi szeretni merészel, ráadásul úgy, hogy ezt a szerelmet nem is rejti véka alá. Arra vetemedik, hogy egy másik nőt hordozzon az arcán, szemtől szembe azzal, aki kétségtelenül önmagát tartja a legelső nőnek, bizonyos értelemben az egyetlennek.
- Mondhatom tovább? - kérdezte a lány.
Fölemeltem lehajtott fejemet és kissé csodálkozva néztem rá, amolyan kérdő „talán történt valami” képpel.
- Nem. Semmi se történt - mondta a lány. - Csak láttam, hogy elgondolkoztál egy kicsit és nem akartalak zavarni.
Ez a lány egyre hihetetlenebb - gondoltam. Hogy lehet benne ennyi tapintat? Nem lehet könnyű a dolga. Ebben az életben, ebben a világban.
- Tehát ne haragudj rám a szóért, igazán sok férfi akadna az életemben. Egy nő, ha csak nem bánt el vele igen mostohán a sors, ha egy kicsit is csinos, különösebb fáradság nélkül minden férfit megszerezhet...
- Majdnem mindegyiket - helyesbítettem gondolatban.
- ... majdnem mindegyiket - mondta a lány hangosan. - Velem hála istennek nem bánt mostohán a sors... valamelyest csinos vagyok... bár... nem tudom, hogy tetszem-e neked...
Mélyen leszívtam az utolsó slukkot és ebbe a füstfelhőbe burkolódzva, melyet nyitott szájjal fújtam ki, egészen lassan először hátra, aztán lefelé és könnyedén előrehajtottam a fejem, vagyis egyetértésem jeléül. Egy pillanat múlva fölemeltem. A lány valahogy olyan meghatóan elmosolyodott és ezúttal ő hajtotta le a fejét, ugyanilyen lassan és jó ideig lehorgasztva tartotta (a haja vörös volt, olyan árnyalatú, amilyen csak álmunkban szokott lenni a nők haja). Arra gondoltam, szüksége volt erre az én néma, igenlő válaszomra, az ő mellesleg odavetett kérdésére, sőt egyenesen elengedhetetlen volt, hogy folytatni tudja azt, amit elkezdett. De nem értettem, miért éppen nekem mondja el ezt. Még az is eszembe jutott, ha nem válaszoltam volna neki, ha hiányzott volna az én néma válaszom, akkor másképpen folytatta volna. Más szavak hangzottak volna el a szájából. Nem azok -még nem tudom, hogy milyenek - amik most az ajkára tolulnak.
- Igen, lehetne - kezdte újra.
És ismét elhallgatott egy pillanatra, azután egy szempillantás múlva újfa folytatta:
- De nem akarom. Mert tudod még ennél a játéknál is jobban viszolygok a többes számtól. A pluralitástól. Fizikailag és nem csak fizikailag. Én nem vagyok több nő. Én csak egy nő vagyok és egy nő is akarok maradni. És nem akarok több férfit. Egyet akarok. Szeretnék. Gyakran, ha a barátnőimmel beszélgetünk úgy mindenről általában, de erről is egy keveset, azt szokták mondani: ,,Roppant fontos az egészséges szemlélet.” Az egészséges szemlélet szerintük az, ha az ember minden férfival lefekszik, aki tetszik, jóképű vagy kedves, illetve valamivel imponál nekik, mondjuk gyors hajtással vagy gavalléros bőkezűségével, esetleg gitározással vagy más efféle. Ha ez egészséges szemlélet, akkor az enyém beteges. De én nem hiszem, hogy az én szemléletemben volna a hiba. Nem tudok, de ha tudnék, akkor se akarok több férfival lefeküdni, egy másodikkal, harmadikkal, ötödikkel. Eggyel szeretnék. De még táncolni se szívesen táncolok többel. Nem akarok több férfitesthez simulni. Nem tudom, hogy neked erről mi a véleményed, de én nem nagy különbséget látok aközött, hogy az ember egy férfival együtt táncol vagy együtt hál. Talán mások nem így látják ezt a dolgot, nem ilyen drasztikusan, ahogy egy barátnőm mondaná, de én így látom és megmondom neked is, mert meg akarom mondani. Hogy megismerj. Bár én rólad az igazat megvallva, nem tudok semmit. Másodszor látlak az életben, és mindazt, amit terólad gondolok, csak úgy elképzeltem magamban.
Furcsa, hogy amikor először találkoztunk - azt gondoltam magamban: Hol is találkoztunk már? És sehogy se jutott az eszembe.
- Először csak futólag láttalak. Te biztosan azt se tudod, hogy hol és mikor. Furcsa történet, olyan gyönyörűségesen furcsa, majd elmesélem egyszer talán.
A lány elhallgatott, az ablakra nézett, aztán újra rám.
- Igen, mindent, amit terólad gondolok, csak úgy elképzeltem magamban. Persze abban, hogy elképzeljelek, segítségemre voltak mások is. Segítségemre voltak azzal is, hogy nem valami hízelgően nyilatkoztak rólad vagy talán elítélően. Vagy egyenesen ellenségesen. És éppen ennek örültem a legjobban. Mert ha jót mondanak rólad, attól elszomorodtam volna. Igazán. Mert én ismerem őket egy kevéssé, mindenesetre ahhoz eléggé, hogy tudjam, ezek az emberek nem mondhatnak jót rólad. Ha te valóban olyan vagy, amilyennek elképzeltelek, akkor ők csak rosszat mondhatnak rólad. Hát így is történt és ez így van rendjén. Rólam is mindenféle felháborító történetet meséltek csak azért, mert némely dologról más volt a véleményem. De hagyjuk ezt. Ez mind butaság, te jobban tudod, mint én.
A lány elhallgatott és újra az ablakot nézte. A dobozból kivettem a cigarettát, rágyújtottam és arra gondoltam: honnan ismeri ez a lány mindezeket a dolgokat: kicsiket és nagyokat egyaránt? És egyáltalán kicsoda? Vajon mikor és hol találkoztunk, ahogy ő mondta futólag? Valami álomban?
- Szeretem nézni, ahogyan cigarettázol - mondja. - A füst finoman elföd és mégis reálisabb vagy nekem, mint máskor, jobban mondva: kevésbé irreális.
Egyáltalán nem tudtam, hogyan viselkedjem e szavak hallatán és megpróbáltam valahogy elmosolyodni.
- Tudod annak az egyetlen férfinak egyszerűen a világon a legtermészetesebben - mint valami névnapi vagy születésnapi ajándékot - oda szeretném adni az egész életemet. Fenntartás nélkül. Szeretnék vele mindig együtt lenni és vele utazni és várni rá, ha nem tud magával vinni az útra. Szeretném tisztán tartani neki a házat és az ő kedvéért télire kompótot, lekvárt főzni, gombát és uborkát eltenni, sóskát, paradicsomot üvegbe rakni, káposztát savanyítani és egyéb nyalánkságokat. Szeretnék neki jó hosszú meleg sálat s meleg pulóvert, meleg kesztyűt és meleg sapkát és nagyon meleg zoknit kötni vagy horgolni és egyáltalán mindent. Mindent a világon. Aztán ki tudja... talán holnap kihuny a Nap, hiszen lehet. Vagy eltakarja előlünk valami szörnyű iszonyatos gombafelhő... Mert hiszen lehetséges. Milyen döbbenetesen beszél ez a lány - gondoltam. Hogyan menekült meg és maradt fönn ezen a világon ilyen ódivatú gondolkodással, olyan emberek közt, akik - mivel maguk képtelenek ennyire erősen, ennyire tisztán szeretni - mindent elkövetnek, hogy az ilyen szerelmet megalázzák, leigázzák, meggyalázzák, sárba tiporják, megsemmisítsék, meggyilkolják (mert az egyformaságot bosszantja a különbözőség). És a gyilkos pusztító cél érdekében speciális szokásokat, speciális filozófiát, speciális művészetet, speciálisan specialista művészeket alakítottak ki, ezt az egész speciális világot. No igen, igen holnap kihunyhat a Nap vagy eltakarja előlünk valami szörnyű iszonyatos gombafelhő. Mindörökre, holnap, holnapután, mindörökre, megeshet.
- És tudod - folytatta a lány - talán ez neked természetes, de én mégis el szeretném mondani, egyenesen kimondani, hogy én igenis a hűséget választom, az abszolút hűséget...
A szabad madár a világ leghűségesebb teremtménye - mondtam magamnak gondolatban. De nemigen tudtam, miért ötlött fel bennem hirtelen ez a mondat és azt se, mit is jelent valójában - egész terjedelmében, teljes szárnyalásában.
- … És ahhoz az egy férfihoz persze abszolút hűséges volnék. És ilyen módon, azt hiszem ezen az egyetlen módon lehetnék hű önmagamhoz is. Olyan volnék, amilyen lenni szeretnék és amilyen valójában vagyok. Én tudom. Én érzem. Az a férfi segítene nekem, hogy ilyen legyek és nem más, és én is igyekeznék neki mindenben segíteni. Iszonyúan nehéz erről beszélni és iszonyúan otromba dolog. Vagyis nem szabadna bizonygatni, mert éppen ettől lesz gyanús a dolog.
Elhallgatott, mély lélegzetet vett és újra az ablakot nézte, mintha ezzel lehetővé akarná tenni nekem, hogy fejtegetése minden hulláma után megpihenjek és mintha önmaga is onnan az ablakból vagy az ablak mögül merítene erőt. Ő az ablakra nézett, én pedig őrá, elnéztem a profilját és magamban azt gondoltam: a szívemmel nem tehetem, mert csak egy szívem volt valaha, az is iszonyúan eltörött, ízzé-porrá zúzódott és nem sikerült összeragasztani a korsó cserepeit, se a könnyekkel - ezzel a fehér ragasztóval, se a vérrel - a piros ragasztószerrel, ezért nekem nincsen szívem, egyszerűen nincs, tehát a szívemmel nem tudnám szeretni, de ilyen lányt meg tudnék szeretni MEGFESZÍTETT AKARATTAL MEGFESZÍTETT AKARATTAL igenis meg tudnám szeretni. Az én szabad akaratom legelső tiszta és nagy és szabad szerelmével. Hogyan került ide ez a lány alig egy karnyújtásnyira, ő aki olyan, mintha valami elmondhatatlan hasogató vágy hívta volna életre, nem a szívé, nem is tudom talán... a léleké. Az én vágyam.
A lány elfordította a szemét az ablaktól és rám nézett. De tovább is hallgatott. Nézett. Pillantásában újra fölfedeztem azt, amit az elején láttam meg benne, amikor beszélni kezdett, mintha a kikötőben állnánk és lassan a felénk közeledő hajót néznénk, de az nagyon messze van és sóvárgó puszta szemünkkel a távcső segítsége nélkül, még nem tudjuk kivenni a parancsnoki hídnál állók arcát. Én is hallgattam, akárcsak ő. Hirtelen rádöbbentem, hogy egész idő alatt nem szóltam egy szót se.
- Most fölteszek neked egy kérdést - szólalt meg váratlanul. - Azután már nem mondok semmit.
És én akkor éreztem, ahogyan végigfut a hideg a nyakamon, mint az áram és rögtön utána - mint szakadó eső a villámlás után - egy izzadságcsöpp végigcsurgott a nyakamon, aztán le végig a hátamon. Mert egyszerre tudtam, hogy mi lesz az a kérdés. Mert nyomban megértettem mindent és iszonyúan csodálkoztam, elcsodálkoztam, hogy azonnal nem jöttem rá, rögtön az elején. Egyáltalán nem értettem, hogy hogyan történhetett.
A lány pedig mélyen lehorgasztotta a fejét, a fejével szinte érintette a térdét, egy ideig lehajtva tartotta, azután fölegyenesedett, rám nézett, újra mély lélegzetet vett, karját leejtette a szék támlájára, megrázta a fejét és újra az ablak felé fordult, mintha egy kis erőt akarna meríteni onnan.
Segíteni akartam neki, el akartam mondani, kimondani, kinyögni, kipréselni magamból azt az egy mondatot, de egy hang se jött ki a torkomon, közben megakadt valahol, kimondhatatlanul megrendített mindez, ami velem történt, hogy megadatott nekem és megértem hat év múltán, a csodára való várakozás hat végeláthatatlan hosszú éve után, melynek eljövetelében, bekövetkezésében sohasem szűntem meg hinni, holott a napok áramlottak, kétezer nap és éjszaka áramlott tova, kétezer éjszaka és folyók hömpölyögtek, sok-sok folyó kígyózón-kígyózva, én pedig mentem e folyó mentén, hol föl, hol lefele, akár a szellem, akár a szellem.
Tehát ki akartam nyögni azt a mondatot, azt a kérdést: „Akarod, hogy én legyek az a férfi?”, de nem sikerült elvergődnöm a saját hangomig, addig az egyetlen mondatig és kiszabadítani, a föld alól a napvilágra hozni, erre a lány által teremtett új világra hozni, ezért némán, némára váltan, megigézve bámultam, ő pedig a végén elfordította a fejét az ablaktól, én pedig visszafogtam a lélegzetem és ő halkan mondta lassan és érthetően:
- Akarod, hogy te legyél az a férfi?
Ezúttal már nem fordította a szemét az ablak felé, hanem egyenesen rám vetette, mintha pillantásával gyámolítani akarná a saját szavait, nehogy visszaforduljanak az útról, mintegy biztatóan, hogy egyenesen a bennem rejlő zugba siessenek, erre a kozmikus óvóhelyre, ahol azt a sugarat őriztem, az én sugarasodó vágyamat, miszerint bekövetkezik a csoda, hogy biztosan bekövetkezik és az ő szavai elértek oda, és hirtelen úgy éreztem, mintha rózsaszín hó hullana rám és a torkomtól le egészen a gyomromig valami melegség öntött el és hatalmas kemény gránitsziklák morzsolódtak össze bennem, egészen magas hegyek és szétporlanak szelíden, lágyan, gyengéden, hangtalanul széthullanak...
Fölkeltem a karosszékből és újra lassan feléje indultam a szemébe merülve, ő pedig az enyémbe (és ahogyan közeledtem feléje, a lány lassan fölemelte a fejét és az egész olyannak tetszett, mintha ezzel a pillantásával félre akarná söpörni a levegőt előttem, hogy könnyebben haladhassak előre); odaértem és megálltam előtte, egylépésre tőle és lassan behajlítottam a térdem, és letérdeltem a lába elé (ő pedig a fejét lassan ahogyan én ereszkedtem le, mélyen lehajtotta; elmondhatatlanul néztünk egymás szemébe), és lassan fölemeltem a karomat, hogy átfogjam a lábát és észrevettem, anélkül, hogy a szemem levettem volna róla, a szemem sarkából láttam, amint ő is lassan fölemeli a szék két oldalán lecsüngő karját, hogy átölelje velük az én fejemet, igen, biztosan azért, hogy átöleljen és ... akkor vagy talán egy szempillantással később vagy egy szemvillanással a másodperc töredéke előtt, mikor már majdnem megérintettük egymást... hangos csattanás hallatszott.
Felnyílott a szem, szinte azon minutumban a test fekvőhelyzetből ülőhelyzetbe fordult - és szinte egy időben - a kéz az ágy végén őrködő kés felé nyúlt.
- Csak nem azt akarja ezzel mondani, hogy mindig egyedül alszik?! - félig kérdezte, félig állította egyszer valaki.
- Nem. Mindig az ágy fejénél levő késsel alszom - hangzott a válasz teljes mértékben kijelentő mondattal.
A nyitott ablakon át hosszan elnyújtott gyászos süvítéssel betört a szobába a szél. Az udvaron, az éj sötétjében kora tavaszi vihar tombolt. Mint fölébredéskor mindig a topográfián való tűnődés következett: hol lehetek? miféle szálláson? milyen faluban? melyik városban? milyen országban? mely földrészen (egyszer, valaha egy furcsa álom után felötlött a gondolat: melyik bolygón?). A szél újabb rohama megrázta az ablaktáblákat, nekiverte a falnak, és ez a hangos csattanás fölidézte azt az elsőt, fölidézett mindent.
Azután a lekászálódás következett az ágyról, odaballagás az ablakhoz, két kézzel való belekapaszkodás az ablaktáblákba, hogy a szélrohamtól ne rázkódjanak annyira, és a szem ennek az emeletnek a magasságából az éjszakába tekintett. A száj összeszorítva. A fogak is. Annyira, hogy szinte sajgott. Egy idő múlva:
- Akarom - bukott ki a szó halkan bele az éjszakába és a szél süvítésébe.
Rövid szünet után újra, kissé hangosabban.
- Akarom.
Egy kis ácsorgás után becsuktuk az ablakot. Afelől nem lehetett kétség, hogy úgysem sikerül újból elaludni és a kapcsoló felé vettük az irányt. Mégse gyújtottunk villanyt. Az ágy szélére kuporodva a kéz a cigaretta után nyúlt a zsámolyon vagy talán nem is ott. A szájban határozottan érződött még az előbbi két cigaretta keserű íze, amit csak az imént szívtunk el, amikor végighallgattuk azt, amit a lány mondott. Eszünkbe jutott... bólogattunk. Aztán újra. Még egyszer, Mert iszonytató volt elgondolni is. Arra gondolni... ha akkor az álomban, sikerült volna megérinteni egymást, akkor nem ébresztett volna föl a szélvihar rohamára kinyíló ablak csattanása az éjszaka közepén. Se a csattanás, de a világ semmilyen zaja se. Vagy ha mégis... hát vele együtt, csakis ővele együtt jött volna az ébredés. Az ő térdét ölelve át a két karommal, az ő tenyerével az én árva fejemen. 
 


Az idézet forrásaEurópa Könyvkiadó, Budapest 1988

minimap